“Shumë bahem nervoz” më thotë Shkurta, duke pa nga dritarja oborrin me borë.

Kisha dasht me nisë nji bisedë të vogël e të avashët, duke e pyet se si po shkonte; por, kur fjala bjen direkt tek “nervat”, nuk mbetet ma fort hapësinë ​​për qito. Përndryshe, kjo krijon nji mundësi për gratë për me përshkrue dhimbtën, vujtjet, paknaqësitë dhe zhgënjimet e tyne në kontekstin ma të gjanë të përvojës mbrenda familjes, komunitetit dhe shtetit.

Për k’te arsy, pyta: “Çfarë ndodh kur ndiheni ashtu?”

“M’dhemb kryet, kam presion të ulët gjaku, kam nervozë. Nganjiher, m’thahet fyti dhe ndij nxehtësi. Ajo më ngjitet nalt e nuk muj me e përshkrue”. Nalet pak. “Pas k’saj më dhemb kryet e gjithçka.”

“Kur ndiheni kështu zakonisht?” Pyetja ime qëndron pezull në odën e madhe me mure të veshuna me dru. Vetëm zhurma e djegies së drunit dëgjohet tue kërcitë në sobën prej metali duke na ngrohë në kët ditë të ftohtë dimni. E ulun në nji shilte të konsumueme,[1] kqyr avullin që ngrihet prej filxhanit, në tavan, i cili ende ka shenjat e zjarrit – nji kujtesë e forcës shkatërruese të luftës.

Shkurta psherëtin dhe përplas duart në prehnin e saj para se me më thanë: “Kam marre kur m’duhet me shkru diçka para të tjerve. E mshel derën dhe pastaj shkruej me shkronja shtypi. Nuk jam kan kurr’ në shkollë.” Në vend që me shku në shkollë për me mësue me shkru e me lexu, prindërit e saj e kishin detyrue me rritë vllaznit e motrat e saj ma të vegjël. “Kur nana lindi binjakë, unë duhej me u kujdesë për ta, me i ushqye, me i pastrue dhe me i la.”

Shkurta u martue e re. Ende e mitun, ajo u zhvendos në shtëpinë e familjes së burrit të saj dhe u përpoq me u përshtatë me nji jetë bujqësore të zhurmshme mes vreshtave. Punët e shtëpisë ishin të shumta, të ndame midis katër kunatave dhe të mbikëqyruna nga regjimi i rreptë i prindve të plakun të burrit të saj. Përtacia ishte e ndalueme dhe vizitat në familjen e saj lejoheshin vetëm në raste të rralla. Mes atij kallaballeku Shkurta ishte e vetmueme, pa pas asnji prej kujt me mësue apo me u mbështetë.

Ajo asht ende e vetmueme, burri i saj rrallë asht aty. Ai punon jashtë shtetit, herë me dhe herë pa letra, për me shtue të ardhunat e familjes. Ajo vuen kur ai muk asht aty. Në të tilla raste menimet e saj ku nuk shkojnë. Menon për zgjedhjet e kufizueme të jetës, për mbylljen e saj në nji fshat të vogël, për pabesitë e burrit të saj, për luftën dhe shkatërrimin që ka lanë pas. “Menimet janë të shumta. Nuk kam vullnet me ba asgja. Thjesht du me nejt në shtrat, por atëherë asht ma keq se filloj me menue për gjanat. Pastaj, duhet me u përpjekë me u çue nga shtrati dhe nga oda. Kishte me ken ma mir’ me dalë jasht, me vizitue miqtë – por nuk mundem. Çka me bo?! ”

E pyes nëse mundet me kujtohue kur u ndie kështu për herë të parë. Shkurta gjallërisht thotë se mundet. “Gjatë luftës. Unë kisha gjetë strehë në nji fshat, kurse familja ime kishte arritë me ikë në Shqipni.” Duke futë kamët nën fundin e gjatë blu të errët, ajo thotë, “Për tre javë nuk dija asgja rreth tyre. Vazhdimisht po nigjoja që burrat ishin nda nga gratë dhe se të gjithë ishin vra. Njiherë, humba ndjenjat, isha duke mbajtë vajzën time të vogël. Ishim në ballkon dhe vajza më ra prej andej. Nuk isha në vete. Të tjerët u përpoqën me më spërkatë me ujë për me më sjellë në vete. Që at’her nuk po nihem mirë”.

Në kohën kur i vijnë njiherësh gjithfarë menimesh e dhimjesh, ajo e qetëson veten duke ecë ose duke punu në oborr. Kur dhimjet janë shumë të forta, ajo kërkon që vjehrria ta çojë te mjeku ku bën një injeksion, ndonjëherë edhe pilula.

“Po ça’ ke, ça t’ka thanë mjeku?”

“Nervoz, nervoz, më thot, ‘ke probleme me lukthin, prandaj nervozohesh’ ”

“Për shkak të dhimjes së lukthit?” Pyes me dyshim.

“Po. Pak.” Shkurta pohon me krye dhe reflekton: “Pjesa ma e madhe asht nga lufta. I them vetes, ‘Je shumë e tensionueme, kjo asht arsyja pse. Duhet me u qetësue. Por pastaj nigjon se trupi i dikujt asht gjetë, dhe pastaj i dikujt tjetër. Gjetja e varreve masive vazhdon, e ti e din, thjesht e din. Dhe nis gjithçka nga fillimi e unë mbetem tu përtypë ilaçe.”.

“A bajn’ punë ato?” Pyes.

“Nuk di ç‘ka me thanë. Herë po e herë jo. Ilaçet ndihmojnë pak, por duhet me e detyrue veten me u ndje ma mirë, me u ndje e fortë ”.

“A ka ndonji gja tjetër që të ndihmon?” Pyes. Përgjigja e saj më befason ndërsa na largon nga sfera mjekësore në fushën shpirtnore. “Kur ndjen dhimbje dhe lutesh, duket se të ndihmon. Por kur dhemb shumë, nuk duket se të vie ndihmë nga Zoti. Pastaj duhet me shku te mjeku. ” Shkurta ul zanin, anon nga unë dhe shton: “Kam nigju për magjinë dhe këto gjana të liga. Kam nigju për ato. Por un’ kurrë nuk i kam përjetu ndonji nga këto. Menoj se kur je nervoz dobësohesh dhe bie. Njerëzit thonë se ishte magji; por nuk ishte magji, ishte nervoz! Kam nigju shumë për këto gjana, por nuk i kam provu. Nuk besoj te ato. ”

Dhimbje, dobësi, rënie – shenja nervozizmi, shenja magjie. Bahem kurioze dhe menoj, “Kjo asht interesante. Shum’ shërus tradicionalë punojn këtu, duke shkru nuska.” Me entuziazëm, ajo përgjigjet, “Po de!” dhe vazhdon me nji shembull, “Nji herë shkova te nji Sheh dhe ai tha ‘Kqyre motër, nuk të ban mirë me ecë nëpër dromca buke, e hala ma keq me ecë mbi urinë. Nëse i ban k’to gjana, nuk ke me pasë kurrë nji ditë të mirë në jetë. ’U habita nga kto që tha. E pyet a, ‘Si asht e mundun që nuk paska gja me ecë mbi dromca, por gjanat ndodhin kur ec mbi urinë?’ Ai u përgjigj, ‘Ja që kshu asht.’ ”[2]

Shehu i kishte dhanë ujë të bekumë për me e pi dhe për me la fëtyrën, bashkë me nji nuskë, nji copë letër të palosun që përmbante nji mesazh, të cilin ajo supozohet me e mbajtë afër trupit – derisa të humbasë disi vetvetiu. Kjo e nimon me flejt ma mir dhe me i bie të fikët ma rrallë. Shkurta shpjegon, “Pas luftës, më binte të fiktit shpesh. Arsyja ishte se kisha shum frik. Tash, nuk e humbas vetëdijen aq shpesh si ma par, por vetëm nëse nigjoj diçka shumë të keqe ose përjetoj diça shumë të keqe ”.

Shkurta e viziton shpesh Shehun, pushon pak në teqe për me u qetësu, ose shkon në tyrben ngjit ku len monedha për fat. Kajherë, ajo ecën nëpër zinxhirë me hallka druni dhe merr ujë mbi të cilin ka fry Shehu. “E laj fëtyrën me te”, thotë ajo. “thojn që trupi ndihet ma mir’ pastaj.”

Pas nji momenti heshtjeje, ajo më pyet: “A je kanë nojherë në nji vend të mirë në vendin tand?” Menohem pak dhe kujtoj nji kishëz diku në Pyllin e Zi ku kisha ndie heshtje, qetësi dhe nji farë rehatie. Isha fëmijë atëher e shpresojsha se kishte univers paralel. Kjo shpresë asht zhdukë që prej asaj kohe, por jo kërkimi për mënyra me qetësue veten kur nihem e mbingarkueme. Shkurta dukej se kishte shpresue në nji përgjigje ma të thellë se e jemja, por nuk flet. Në vend të kësaj, ajo na hedh ma shumë çaj, ndërsa shohim borën që bjen në oborr. Tue rrufitë gotat e avullta, pushojmë, mbështetun krah për krah për murin e veshun me dru, shtrijmë kamët dhe flasim për gjana të zakonshme e për motin, për ndërpremjet e shpeshta të rrymës, dhuratat e Vitit të Ri që ajo kishte qejf me i ble fëmijëve, sipas mundësis financiare. Sa duket, të paktën tash për tash, nervozizmi na ka lanë.

Nga: Hanna Kienzler

Përkthimi nga: Armanda Hysa

[1] Dyshek i hollë për me u ulë

[2] Shehët janë udhëheqës shpirtnorë sufistë në teqe, një ndërtesë e projektuar posaçërisht për tubimet e vllaznive sufiste. Tyrbja asht varr – nji mauzole relativisht i vogël ku janë varrosun shehët, ose persona të tjerë karizmatikë.